Επαναφορά του μικροβιώματος με χαμένες είδη – Με γιαούρτι από L. reuteri

Ενημερώθηκε στις 09 Ιουλίου 2025

Συνταγή: Παρασκευή γιαουρτιού με L. reuteri

Αφού εξετάσαμε τις συναρπαστικές επιδράσεις στην υγεία του L. reuteri, ακολουθεί το πρακτικό μέρος: η παρασκευή ενός προβιοτικού γιαουρτιού – κατάλληλο και για άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη (βλέπε σημειώσεις παρακάτω).

Συστατικά (για περίπου 1 λίτρο γιαούρτι)

• 1-4 κάψουλες L. reuteri προβιοτικό με 5 × 10⁹ ΚΑΕ (τουλάχιστον 5-20 δισεκατομμύρια μικρόβια)
• 1 κ.σ. ινουλίνη (εναλλακτικά: GOS ή XOS σε περίπτωση δυσανεξίας στη φρουκτόζη)
• 1 λίτρο (βιολογικό) πλήρες γάλα, 3,8% λιπαρά, υπερυψηλής παστερίωσης και ομογενοποιημένο ή H-γάλα 3,5%
  • (Όσο μεγαλύτερη η περιεκτικότητα σε λιπαρά του γάλακτος, τόσο πιο παχύρρευστο το γιαούρτι)

Σημείωση:

• 1 κάψουλα L. reuteri, τουλάχιστον 5 × 10⁹ (5 δισεκατομμύρια) CFU (en)/ΚΣΑ (de)
• CFU σημαίνει colony forming units – δηλαδή στα ελληνικά μονάδες σχηματισμού αποικιών (ΚΣΑ). Αυτή η μονάδα μέτρησης δείχνει πόσοι ζωντανοί μικροοργανισμοί περιέχονται σε ένα παρασκεύασμα.

Σημειώσεις για την επιλογή γάλακτος και τη θερμοκρασία

• Μην χρησιμοποιείτε φρέσκο γάλα – δεν είναι αρκετά σταθερό για τους μακρούς χρόνους ζύμωσης.
• Ιδανικό είναι το H-γάλα (διατηρημένο, υπερυψηλής παστερίωσης): Είναι αποστειρωμένο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί απευθείας.
• Το γάλα πρέπει να έχει θερμοκρασία δωματίου – εναλλακτικά ζεστάνετέ το απαλά σε μπεν μαρί στους 38 °C (100 °F). Αποφύγετε υψηλότερες θερμοκρασίες: Από περίπου 44 °C οι προβιοτικές καλλιέργειες καταστρέφονται ή βλάπτονται.

Προετοιμασία

1. Ανοίξτε τις κάψουλες L. reuteri και ρίξτε το σκόνη σε ένα μικρό μπολ.
2. Πρόσθεσε 1 κουταλιά της σούπας ινουλίνη ανά λίτρο γάλακτος – αυτό λειτουργεί ως πρεβιοτικό και προάγει την ανάπτυξη βακτηρίων. Για άτομα με δυσανεξία στη φρουκτόζη, κατάλληλες εναλλακτικές είναι τα GOS ή XOS.
3. Βάλε 2 κουταλιές της σούπας γάλα στο μπολ και ανακάτεψε καλά για να μην σχηματιστούν σβώλοι.
4. Ανακατέψτε το υπόλοιπο γάλα και αναμείξτε καλά.
5. Γέμισε το μείγμα σε ένα δοχείο κατάλληλο για ζύμωση. (π.χ. γυάλινο)
6. Βάλτε το στη μηχανή γιαουρτιού, ρυθμίστε τη θερμοκρασία στους 38 °C (100 °F) και αφήστε το να ζυμωθεί για 36 ώρες.

Γιατί 36 ώρες;

Η επιλογή αυτής της διάρκειας ζύμωσης βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα: L. reuteri χρειάζεται περίπου 3 ώρες για κάθε διπλασιασμό. Σε 36 ώρες πραγματοποιούνται 12 κύκλοι διπλασιασμού – αυτό αντιστοιχεί σε εκθετική αύξηση και υψηλή συγκέντρωση προβιοτικά ενεργών μικροοργανισμών στο τελικό προϊόν. Επιπλέον, με την παρατεταμένη ωρίμανση σταθεροποιούνται τα γαλακτικά οξέα και οι καλλιέργειες γίνονται ιδιαίτερα ανθεκτικές.

Συμβουλές για τέλεια αποτελέσματα

• Η πρώτη παρτίδα είναι συνήθως λίγο πιο υγρή ή κοκκώδης. Χρησιμοποιήστε 2 κουταλιές της προηγούμενης παρτίδας ως εκκινητή για την επόμενη – με κάθε νέα παρτίδα βελτιώνεται η υφή.
• Περισσότερα λιπαρά = πιο πηχτή υφή: Όσο υψηλότερη η περιεκτικότητα σε λιπαρά του γάλακτος, τόσο πιο κρεμώδες γίνεται το γιαούρτι.
• Το έτοιμο γιαούρτι διατηρείται στο ψυγείο έως και 7 ημέρες.

Συστάσεις κατανάλωσης:

Απόλαυσε καθημερινά περίπου μισό φλιτζάνι (περίπου 125 ml) γιαούρτι – καλύτερα τακτικά, ιδανικά για πρωινό ή ως σνακ ενδιάμεσα. Έτσι τα περιεχόμενα μικρόβια μπορούν να αναπτυχθούν ιδανικά και να υποστηρίξουν βιώσιμα το μικροβίωμά σου.

Παρασκευή γιαουρτιού με φυτικό γάλα – μια εναλλακτική με γάλα καρύδας

Όσοι σκέφτονται να χρησιμοποιήσουν φυτικά υποκατάστατα γάλακτος για την παρασκευή του L. reuteri-γιαουρτιού λόγω δυσανεξίας στη λακτόζη, να γνωρίζουν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι απαραίτητο. Κατά τη διάρκεια της ζύμωσης, τα προβιοτικά βακτήρια διασπούν το μεγαλύτερο μέρος της λακτόζης – το τελικό γιαούρτι είναι συχνά καλά ανεκτό, ακόμη και από άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη.

Όποιος όμως θέλει να αποφύγει τα γαλακτοκομικά για ηθικούς λόγους (π.χ. ως βίγκαν) ή λόγω ανησυχιών για τις ορμόνες που περιέχονται στο ζωικό γάλα, μπορεί να στραφεί σε φυτικές εναλλακτικές όπως το γάλα καρύδας. Η παρασκευή γιαουρτιού με φυτικό γάλα είναι όμως τεχνικά πιο απαιτητική, καθώς λείπει η φυσική πηγή ζάχαρης (λακτόζη) που χρησιμοποιούν τα βακτήρια ως πηγή ενέργειας.

Πλεονεκτήματα και προκλήσεις

Ένα πλεονέκτημα των φυτικών γαλακτοκομικών προϊόντων είναι ότι δεν περιέχουν ορμόνες, όπως μπορεί να υπάρχουν στο αγελαδινό γάλα. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι η ζύμωση με φυτικό γάλα συχνά δεν λειτουργεί αξιόπιστα. Ιδιαίτερα το γάλα καρύδας τείνει να διαχωρίζεται κατά τη ζύμωση – σε υδατικά στάδια και λιπαρά συστατικά – κάτι που μπορεί να επηρεάσει την υφή και την εμπειρία γεύσης.

Οι συνταγές με ζελατίνη ή πηκτίνη δείχνουν μερικές φορές καλύτερα αποτελέσματα, αλλά παραμένουν αναξιόπιστες. Μια πολλά υποσχόμενη εναλλακτική είναι η χρήση αλευριού γκουάρ (Guar Gum), που όχι μόνο προάγει την επιθυμητή κρεμώδη υφή, αλλά λειτουργεί και ως πρεβιοτική ίνα για το μικροβίωμα.

Συνταγή: Γιαούρτι γάλακτος καρύδας με αλεύρι γκουάρ

Αυτή η βάση επιτρέπει μια επιτυχημένη ζύμωση γιαούρτης με γάλα καρύδας και μπορεί να ξεκινήσει με το βακτηριακό στέλεχος της επιλογής σας – όπως L. reuteri ή ένα προϊόν εκκίνησης από προηγούμενη παρτίδα.

Συστατικά

• 1 κονσέρβα (περίπου 400 ml) γάλα καρύδας (χωρίς πρόσθετα όπως ξανθάνη ή γελλάνη, επιτρέπεται το αλεύρι γκουάρ)
• 1 κουταλιά της σούπας ζάχαρη (σουκρόζη)
• 1 κουταλιά της σούπας ακατέργαστο άμυλο πατάτας
• ¾ κουταλάκι του γλυκού αλεύρι γκουάρ (όχι η μερικώς υδρολυμένη μορφή!)
• Καλλιέργεια βακτηρίων της επιλογής σας (π.χ. το περιεχόμενο ενός L. reuteri καψουλιού με τουλάχιστον 5 δισεκατομμύρια ΚΜΕ)
  ή 2 κουταλιές της σούπας γιαούρτι από προηγούμενη παρτίδα

Προετοιμασία

1. Ζέσταμα
   Ζεστάνετε το γάλα καρύδας σε μια μικρή κατσαρόλα σε μέτρια φωτιά στους περίπου 82°C (180°F) και διατηρήστε αυτή τη θερμοκρασία για 1 λεπτό.
2. Ανάμειξη του αμύλου
   Ανακατέψτε τη ζάχαρη και το άμυλο πατάτας ανακατεύοντας. Στη συνέχεια, αποσύρετε από τη φωτιά.
3. Ενσωμάτωση αλευριού γκουάρ
   Μετά από περίπου 5 λεπτά ψύξης, ανακατέψτε το αλεύρι σπόρων γκουάρ. Τώρα αναμείξτε με ραβδομπλέντερ ή σε μπλέντερ τουλάχιστον 1 λεπτό – αυτό εξασφαλίζει ομοιογενή και παχύρρευστη υφή (παρόμοια με κρέμα).
4. Αφήστε να κρυώσει
   Αφήστε το μείγμα να κρυώσει σε θερμοκρασία δωματίου.
5. Προσθήκη βακτηρίων
   Ανακατέψτε προσεκτικά τον προβιοτικό πολιτισμό (μην χτυπάτε στο μπλέντερ).
6. Ζύμωση
   Γεμίστε το μείγμα σε γυάλινο δοχείο και ζυμώστε για 48 ώρες σε περίπου 37°C (99°F).

Γιατί αλεύρι σπόρων γκουάρ;

Το αλεύρι σπόρων γκουάρ είναι μια φυσική ίνα, που προέρχεται από το φασόλι γκουάρ. Αποτελείται κυρίως από τα σάκχαρα γαλακτόζη και μαννόζη (γαλακτομαννάνη) και λειτουργεί ως πρεβιοτική ίνα, που ζυμώνεται από ωφέλιμα βακτήρια του εντέρου – παράγοντας βραχείας αλύσου λιπαρά οξέα όπως βουτυρικό και προπιονικό.

Πλεονεκτήματα του αλευριού σπόρων γκουάρ:

• Σταθεροποίηση της βάσης γιαουρτιού: Αποτρέπει την αποκόλληση λίπους και νερού.
• Πρεβιοτική δράση: Προάγει την ανάπτυξη ευνοϊκών στελεχών βακτηρίων όπως Bifidobacterium, Ruminococcus και Clostridium butyricum.
• Καλύτερη ισορροπία μικροβιώματος: Υποστηρίζει άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή χαλαρά κόπρανα.
• Αύξηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών: Σε μελέτες παρατηρήθηκε 25% υψηλότερο ποσοστό επιτυχίας στη θεραπεία του SIBO (υπερανάπτυξη βακτηρίων λεπτού εντέρου).

Σημαντικό: Μην χρησιμοποιείτε την μερικώς υδρολυμένη μορφή αλευριού σπόρων γκουάρ – αυτή δεν έχει γέλη σχηματιστική δράση και δεν είναι κατάλληλη για γιαούρτι.

Γιατί προτείνουμε 3–4 κάψουλες ανά παρτίδα

Για την πρώτη ζύμωση με Limosilactobacillus reuteri προτείνουμε τη χρήση 3 έως 4 κάψουλων (15 έως 20 δισεκατομμύρια ΚΜΕ) ανά παρτίδα.

Αυτή η δοσολογία βασίζεται στις συστάσεις του Dr. William Davis, ο οποίος στο βιβλίο του «Super Gut» (2022) περιγράφει ότι μια αρχική ποσότητα τουλάχιστον 5 δισεκατομμυρίων μονάδων που σχηματίζουν αποικίες (ΚΜΕ) είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί επιτυχής ζύμωση. Μια υψηλότερη αρχική ποσότητα, περίπου 15 έως 20 δισεκατομμύρια ΚΜΕ, έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική.

Το υπόβαθρο: το L. reuteri διπλασιάζεται περίπου κάθε 3 ώρες υπό βέλτιστες συνθήκες. Κατά τη διάρκεια μιας τυπικής περιόδου ζύμωσης 36 ωρών, συμβαίνουν περίπου 12 διπλασιασμοί. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και μια σχετικά μικρή αρχική ποσότητα θεωρητικά θα μπορούσε να επαρκεί για να παραχθεί μεγάλος αριθμός βακτηρίων.

Στην πράξη, όμως, μια υψηλή αρχική δόση είναι λογική για διάφορους λόγους. Πρώτον, αυξάνει την πιθανότητα το L. reuteri να επικρατήσει γρήγορα και κυρίαρχα έναντι πιθανών ξένων μικροοργανισμών. Δεύτερον, μια υψηλή αρχική συγκέντρωση εξασφαλίζει ομοιόμορφη πτώση του pH, σταθεροποιώντας τις τυπικές συνθήκες ζύμωσης. Τρίτον, μια πολύ χαμηλή αρχική πυκνότητα μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερημένη έναρξη της ζύμωσης ή ανεπαρκή ανάπτυξη.

Γι' αυτό προτείνουμε για την πρώτη εκκίνηση τη χρήση 3 έως 4 καψουλών, ώστε να εξασφαλιστεί αξιόπιστη εκκίνηση της καλλιέργειας γιαουρτιού. Μετά την πρώτη επιτυχημένη ζύμωση, το γιαούρτι μπορεί συνήθως να χρησιμοποιηθεί έως και 20 φορές για επαναζύμωση πριν προταθούν φρέσκες καλλιέργειες εκκίνησης.

Επανεκκίνηση μετά από 20 ζυμώσεις

Μια συχνή ερώτηση στη ζύμωση με Limosilactobacillus reuteri είναι: Πόσες φορές μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί μια εκκίνηση γιαουρτιού πριν χρειαστεί φρέσκια καλλιέργεια εκκίνησης; Ο Dr. William Davis προτείνει στο βιβλίο του Super Gut (2022) να μην αναπαράγεται συνεχώς ένα ζυμωμένο γιαούρτι Reuteri για περισσότερες από 20 γενιές (ή παρτίδες). Αλλά είναι αυτός ο αριθμός επιστημονικά τεκμηριωμένος; Και γιατί ακριβώς 20 – όχι 10, όχι 50;

Τι συμβαίνει κατά την επανεκκίνηση;

Αφού φτιάξεις ένα γιαούρτι Reuteri, μπορείς να το χρησιμοποιήσεις ως εκκινητή για την επόμενη παρτίδα. Μεταφέρεις ζωντανά βακτήρια από το τελικό προϊόν σε νέο θρεπτικό μέσο (π.χ. γάλα ή φυτικές εναλλακτικές). Αυτό είναι οικολογικό, εξοικονομεί κάψουλες και εφαρμόζεται συχνά στην πράξη.

Ωστόσο, με επαναλαμβανόμενη μεταφορά προκύπτει ένα βιολογικό πρόβλημα:
Μικροβιακή μετατόπιση.

Μικροβιακή μετατόπιση – πώς αλλάζουν οι καλλιέργειες

Με κάθε μετάδοση η σύνθεση και οι ιδιότητες μιας βακτηριακής καλλιέργειας μπορούν να αλλάξουν σταδιακά. Οι λόγοι είναι:

• Αυθόρμητες μεταλλάξεις κατά τη διαίρεση των κυττάρων (ειδικά σε υψηλή δραστηριότητα σε ζεστό περιβάλλον)
• Επιλογή συγκεκριμένων υποπληθυσμών (π.χ. ταχύτερα αναπτυσσόμενα εκτοπίζουν τα πιο αργά)
• Μόλυνση από ανεπιθύμητα μικρόβια από το περιβάλλον (π.χ. αερομεταφερόμενα, μικροχλωρίδα κουζίνας)
• Προσαρμογές λόγω θρεπτικών ουσιών (τα βακτήρια «συνηθίζουν» σε συγκεκριμένα είδη γάλακτος και αλλάζουν τον μεταβολισμό τους)

Το αποτέλεσμα: Μετά από αρκετές γενιές δεν είναι πλέον εγγυημένο ότι το ίδιο είδος βακτηρίου – ή τουλάχιστον η ίδια φυσιολογικά ενεργή παραλλαγή – περιέχεται στο γιαούρτι όπως στην αρχή.

Γιατί ο Dr. Davis προτείνει 20 γενιές

Ο Dr. William Davis ανέπτυξε αρχικά τη μέθοδο L. reuteri-γιαουρτιού για τους αναγνώστες του, ώστε να αξιοποιήσουν συγκεκριμένα οφέλη για την υγεία (π.χ. απελευθέρωση ωκυτοκίνης, καλύτερος ύπνος, βελτίωση του δέρματος). Σε αυτό το πλαίσιο γράφει ότι μια προσέγγιση λειτουργεί αξιόπιστα «περίπου 20 γενιές» πριν χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί νέα εκκινητική καλλιέργεια από κάψουλα (Davis, 2022).

Αυτό δεν βασίζεται σε συστηματικές εργαστηριακές δοκιμές, αλλά σε πρακτική εμπειρία με τη ζύμωση και αναφορές της κοινότητάς του.

«Μετά από περίπου 20 γενιές επαναχρησιμοποίησης, το γιαούρτι σας μπορεί να χάσει τη δύναμή του ή να μην ζυμωθεί αξιόπιστα. Σε αυτό το σημείο, χρησιμοποιήστε ξανά μια φρέσκια κάψουλα ως εκκινητή.»
— Super Gut, Dr. William Davis, 2022

Εξηγεί τον αριθμό πρακτικά: Μετά από περίπου 20 επαναλήψεις αυξάνεται ο κίνδυνος να εμφανιστούν ανεπιθύμητες αλλαγές – για παράδειγμα πιο αραιή υφή, αλλαγμένο άρωμα ή μειωμένη επίδραση στην υγεία.

Υπάρχουν επιστημονικές μελέτες γι' αυτό;

Δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής συγκεκριμένες επιστημονικές μελέτες ειδικά για το L. reuteri-γιαούρτι σε 20 κύκλους ζύμωσης. Ωστόσο, υπάρχουν έρευνες για τη σταθερότητα των γαλακτοβακτηρίων σε πολλαπλές μεταδόσεις:

• Στη μικροβιολογία τροφίμων γενικά ισχύει ότι μετά από 5–30 γενιές μπορεί να συμβούν γενετικές αλλαγές – ανάλογα με το είδος, τη θερμοκρασία, το μέσο και την υγιεινή (Giraffa et al., 2008).
• Μελέτες ζύμωσης με Lactobacillus delbrueckii και Streptococcus thermophilus δείχνουν ότι μετά από περίπου 10–25 γενιές μπορεί να εμφανιστεί αλλαγή στην απόδοση της ζύμωσης (π.χ. χαμηλότερο επίπεδο οξύτητας, διαφορετικό άρωμα) (O’Sullivan et al., 2002).
• Ειδικά για το Lactobacillus reuteri είναι γνωστό ότι οι προβιοτικές του ιδιότητες μπορεί να διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με τον υποτύπο, το ισολάτο και τις περιβαλλοντικές συνθήκες (Walter et al., 2011).

Αυτά τα δεδομένα υποδηλώνουν: 20 γενιές είναι ένας συντηρητικός, λογικός κανόνας για τη διατήρηση της ακεραιότητας του πολιτισμού – ειδικά αν θέλουμε να διατηρήσουμε την υγειονομική επίδραση (π.χ. παραγωγή οξυτοκίνης).

Συμπέρασμα: 20 γενιές ως πρακτικός συμβιβασμός

Δεν μπορεί να ειπωθεί επιστημονικά με ακρίβεια αν το «μαγικό νούμερο» είναι το 20. Αλλά:

• Η απόρριψη λιγότερων από 10 παρτίδων συνήθως δεν είναι απαραίτητη.
• Η παραγωγή περισσότερων από 30 παρτίδων αυξάνει τον κίνδυνο μεταλλάξεων ή μόλυνσης.
• Οι 20 παρτίδες αντιστοιχούν περίπου σε 5–10 μήνες χρήσης (ανάλογα με την κατανάλωση) – μια καλή περίοδος για μια φρέσκια αρχή.

Σύσταση για την πρακτική:

Μετά από το πολύ 20 παρτίδες γιαουρτιού, θα πρέπει να γίνει νέα προσέγγιση με φρέσκια εκκινητική καλλιέργεια από κάψουλες – ειδικά αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις στοχευμένα το L. reuteri ως «Lost Species» για το μικροβίωμά σου.

Η καθημερινή ωφέλεια του L. reuteri-Γιαούρτι

Επαναφορά του μικροβιώματος με χαμένες είδη – Με γιαούρτι από L. reuteri

Το μικροβίωμα παίζει καθοριστικό ρόλο για την υγεία μας. Επηρεάζει την πέψη μας, το ανοσοποιητικό μας σύστημα και ακόμη και τη διάθεσή μας. Ωστόσο, πολλοί παράγοντες, όπως η ανισορροπημένη διατροφή, η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών και το άγχος, μπορούν να διαταράξουν την ισορροπία του μικροβιώματος. Ευτυχώς, υπάρχουν απλοί και αποτελεσματικοί τρόποι να σταθεροποιήσουμε ξανά το μικροβίωμα και να αυξήσουμε τον αριθμό των ωφέλιμων μικροβίων.

Μία από αυτές τις μεθόδους είναι η παρασκευή προβιοτικού γιαουρτιού, ειδικά με είδη βακτηρίων όπως το Limosilactobacillus reuteri και άλλα μικρόβια που προάγουν την υγεία.

Σε αυτό το κεφάλαιο θα μάθετε πώς να φτιάχνετε γιαούρτι στο σπίτι για να υποστηρίξετε το μικροβίωμά σας. Θα λάβετε έναν βήμα-βήμα οδηγό για την παρασκευή γιαουρτιού με L. reuteri και μια εξήγηση για το πώς να συνεργαστείτε με άλλα είδη βακτηρίων για να ενισχύσετε περαιτέρω το μικροβίωμά σας. Είτε είστε δυσανεκτικοί στη λακτόζη είτε όχι – αυτές οι μέθοδοι είναι προσβάσιμες σε όλους.

Ενίσχυση του μικροβιώματος – Ο ρόλος των Lost Species

Το ανθρώπινο μικροβίωμα βρίσκεται σε βαθιά αλλαγή. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας – χαρακτηριζόμενος από έντονα επεξεργασμένα τρόφιμα, υψηλά πρότυπα υγιεινής, καισαρικές τομές, μειωμένη διάρκεια θηλασμού και συχνή χρήση αντιβιοτικών – έχει οδηγήσει στο να είναι σήμερα σπάνια ή σχεδόν ανύπαρκτα ορισμένα είδη μικροβίων που για χιλιάδες χρόνια ήταν μέρος του εσωτερικού μας οικοσυστήματος.

Αυτά τα μικρόβια ονομάζονται «Lost Species» – δηλαδή «χαμένα είδη».

Επιστημονικές μελέτες υποδεικνύουν ότι η απώλεια αυτών των ειδών σχετίζεται με την αύξηση σύγχρονων προβλημάτων υγείας όπως αλλεργίες, αυτοάνοσα νοσήματα, χρόνιες φλεγμονές, ψυχικές διαταραχές και μεταβολικές παθήσεις (Blaser, 2014).

Η αναδόμηση του μικροβιώματος μέσω στοχευμένης προσθήκης «Lost Species» ανοίγει νέες προοπτικές για την πρόληψη και θεραπεία πολλών ασθενειών του σύγχρονου πολιτισμού. Η επανεγκατάσταση αυτών των παλαιών μικροβίων – μέσω ειδικών προβιοτικών, ζυμωμένων τροφίμων ή ακόμη και μεταμοσχεύσεων κοπράνων – είναι ένας πολλά υποσχόμενος δρόμος για την ενίσχυση της μικροβιακής ποικιλότητας και κατ’ επέκταση της ανθεκτικότητας του οργανισμού.

Γιατί τα χαμένα είδη («Lost Species») είναι σημαντικά για την υγεία

Οι λεγόμενοι «Lost Species» – δηλαδή είδη μικροβίων που κάποτε ήταν σταθερό μέρος του ανθρώπινου μικροβιώματος – έχουν σήμερα εξαφανιστεί σε μεγάλο βαθμό από τον δυτικό πληθυσμό. Μελέτες παραδοσιακών πολιτισμών, όπως των Hadza στην Τανζανία, δείχνουν ότι αυτοί οι άνθρωποι διαθέτουν ένα σαφώς πιο ποικιλόμορφο μικροβίωμα από άτομα σε βιομηχανικές χώρες (Smits et al., 2017). Η απώλεια αυτής της μικροβιακής ποικιλότητας έχει εκτεταμένες συνέπειες για την υγεία.

Ορισμένα από αυτά τα μικρόβια αναλαμβάνουν κεντρικές φυσιολογικές λειτουργίες στο σώμα. Η απουσία τους σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για πολλές χρόνιες παθήσεις. Οι βασικές λειτουργίες αυτών των ειδών μικροβίων μπορούν να συνοψιστούν στους ακόλουθους τομείς:

1. Πέψη και απορρόφηση θρεπτικών συστατικών

Πολλά από τα χαμένα είδη βακτηρίων είναι εξειδικευμένα στη ζύμωση φυτικών ινών και στην παραγωγή βραχείας αλύσου λιπαρών οξέων (SCFAs) όπως το βουτυρικό, το προπιονικό και το ακετικό οξύ. Αυτές οι ουσίες έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, θρέφουν τα κύτταρα του εντέρου και προάγουν την αποκατάσταση του εντερικού βλεννογόνου (Hamer et al., 2008). Η απώλειά τους μπορεί να συμβάλει σε πεπτικά προβλήματα, έλλειψη θρεπτικών συστατικών και φλεγμονώδεις εντερικές παθήσεις όπως η νόσος του Crohn ή η ελκώδης κολίτιδα.

2. Ενίσχυση του εντερικού φραγμού

Τα Lost Species προάγουν την παραγωγή βλέννας και SCFAs, που προστατεύουν την ακεραιότητα του εντερικού βλεννογόνου. Έτσι αποτρέπεται το σύνδρομο «Leaky Gut», όπου επιβλαβείς ουσίες από το έντερο μπορούν να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος – ένας μηχανισμός που σχετίζεται με αυτοάνοσα νοσήματα και χρόνιες φλεγμονές.

3. Ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος

Το μικροβίωμα είναι καθοριστικό για την ανάπτυξη και τη λεπτή ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Χαμένες είδη όπως το Limosilactobacillus reuteri ή το Bifidobacterium infantis βοηθούν στην καταστολή υπερβολικών ανοσολογικών αντιδράσεων, την παραγωγή αντιφλεγμονωδών αγγελιοφόρων και την ενίσχυση της ανοσοαμυντικής ικανότητας. Επιπλέον, προστατεύουν από παθογόνους μικροοργανισμούς και αποτρέπουν λανθασμένες αποικίσεις όπως το SIBO (Round & Mazmanian, 2009). Η απουσία τους συνδέεται με αυξημένη ευαισθησία σε λοιμώξεις, αλλεργίες και αυτοάνοσα νοσήματα.

4. Ρύθμιση φλεγμονών

Ένα σταθερό μικροβίωμα με αντιφλεγμονώδη βακτήρια είναι απαραίτητο για την αποφυγή χρόνιων φλεγμονωδών διαδικασιών. Η απώλεια αυτών των μικροβίων μπορεί να οδηγήσει σε συστηματική δυσρύθμιση και να αυξήσει τον κίνδυνο για ασθένειες όπως αρθρίτιδα, καρδιαγγειακές παθήσεις και ακόμη και καρκίνο (Turnbaugh et al., 2009).

5. Ψυχική υγεία και ο άξονας εντέρου-εγκεφάλου

Ορισμένα είδη μικροβίων προάγουν την παραγωγή νευροδιαβιβαστών που σχετίζονται με τη διάθεση, όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη. Μέσω του λεγόμενου άξονα εντέρου-εγκεφάλου επηρεάζουν την συναισθηματική ισορροπία, την ανθεκτικότητα στο στρες και την ποιότητα του ύπνου (Cryan & Dinan, 2012). Η απώλεια αυτών των ειδών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές ύπνου.

6. Ρύθμιση ορμονών, ανάπτυξη μυών και αποκατάσταση

Μελέτες δείχνουν ότι μικρόβια όπως το L. reuteri προάγουν την έκκριση αυξητικών ορμονών, κάτι που έχει θετική επίδραση στην ανάπτυξη μυών, την αποκατάσταση και τη σύσταση του σώματος (Bravo et al., 2017). Οι αντιφλεγμονώδεις επιδράσεις και η ορμονική ισορροπία υποστηρίζουν ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους στη διατήρηση της μυϊκής μάζας και της απόδοσής τους.

7. Ύπνος και γνωστική απόδοση

Μέσω της επίδρασης στον άξονα έντερο-εγκέφαλος και της ρύθμισης φλεγμονωδών διεργασιών, ορισμένα προβιοτικά στελέχη μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα του ύπνου και την γνωστική απόδοση (Müller et al., 2018).

8. Προστασία από παθογόνους μικροοργανισμούς

Τα Lost Species βοηθούν στην εκτόπιση παθογόνων μικροοργανισμών – μέσω ανταγωνισμού για θρεπτικά συστατικά και χώρο, παραγωγής αντιμικροβιακών ουσιών και ενίσχυσης της τοπικής ανοσοαπόκρισης.

9. Ολιστική ευεξία

Ο συνδυασμός υγιούς πέψης, ακέραιας εντερικής φραγής, ισορροπημένου ανοσοποιητικού συστήματος, σταθερής διάθεσης και ξεκούραστου ύπνου οδηγεί σε αισθητή βελτίωση της σωματικής και ψυχικής ευεξίας. Άνθρωποι με ποικιλόμορφο μικροβίωμα αναφέρουν συχνότερα καλύτερη αντοχή, ενέργεια και χαρά ζωής.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα χαμένης μικροβιακής μορφής είναι το L. reuteri, ένας μικροοργανισμός που παλαιότερα υπήρχε σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους, αλλά σήμερα λείπει από τους περισσότερους. Προάγει μεταξύ άλλων την παραγωγή της ορμόνης ωκυτοκίνης, που συνδέεται με εμπιστοσύνη, ενσυναίσθηση, μείωση στρες και επούλωση – συμβάλλοντας έτσι στην υγεία σε πολλαπλά επίπεδα (Bravo et al., 2017).

Limosilactobacillus reuteri – ένας βασικός παράγοντας για την υγεία

Τι είναι το Limosilactobacillus reuteri;

Limosilactobacillus reuteri (πρώην: Lactobacillus reuteri) είναι ένα προβιοτικό βακτήριο που αρχικά ήταν σταθερό μέρος του ανθρώπινου μικροβιώματος – ιδιαίτερα σε θηλάζοντα βρέφη και σε παραδοσιακούς πολιτισμούς. Ωστόσο, στις σύγχρονες, βιομηχανοποιημένες κοινωνίες έχει σε μεγάλο βαθμό χαθεί – πιθανώς λόγω καισαρικών τομών, χρήσης αντιβιοτικών, υπερβολικής υγιεινής και φτωχής διατροφής (Blaser, 2014).

L. reuteri διακρίνεται για μια ασυνήθιστη ικανότητα: αλληλεπιδρά άμεσα με το ανοσοποιητικό σύστημα, το ορμονικό σύστημα και ακόμη και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι αυτός ο κάτοικος του μικροβιώματος μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις στην πέψη, τον ύπνο, τη ρύθμιση του στρες, την ανάπτυξη μυών και την συναισθηματική ευεξία.

Επιστημονικά τεκμηριωμένες δράσεις του L. reuteri

1. Προώθηση της απελευθέρωσης ωκυτοκίνης

Μία από τις πιο εντυπωσιακές ιδιότητες του L. reuteri είναι η ικανότητά του να προάγει την απελευθέρωση ωκυτοκίνης – μιας ορμόνης που συχνά αποκαλείται «ορμόνη της αγκαλιάς», επειδή ενισχύει τους κοινωνικούς δεσμούς, την εμπιστοσύνη και την ευεξία.

Μελέτες, ειδικά αυτή των Buffington et al. (2016), δείχνουν ότι το L. reuteri απελευθερώνει συγκεκριμένους νευροδιαβιβαστές στο έντερο που επικοινωνούν με τον εγκέφαλο μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου. Αυτά τα σήματα διεγείρουν στον υποθάλαμο την παραγωγή και απελευθέρωση ωκυτοκίνης. Η δράση δεν περιορίζεται τοπικά στο έντερο – επεκτείνεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα και επηρεάζει τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα.

Επιστημονικά ευρήματα:

• Σε πειράματα με ζώα, η καθημερινή χορήγηση του L. reuteri αύξησε σημαντικά τα επίπεδα ωκυτοκίνης στον εγκέφαλο.
• Τα ζώα έδειξαν μετρήσιμα περισσότερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, μειωμένο στρες και βελτιωμένη επούλωση πληγών – όλα αποτελέσματα που συνδέονται με την ωκυτοκίνη (Buffington et al., 2016; Poutahidis et al., 2013).

Γιατί είναι αυτό σημαντικό;

Η ωκυτοκίνη δεν δρα μόνο σε διαπροσωπικό επίπεδο – έχει εκτεταμένες βιολογικές επιδράσεις:

• Μείωση του στρες
• Επιταχυνόμενη αναγέννηση ιστών
• Βελτιωμένη καρδιαγγειακή λειτουργία
• Μειωμένα επίπεδα άγχους
• Αυξημένη συναισθηματική σταθερότητα

2. Καλύτερος ύπνος μέσω του άξονα έντερο-εγκέφαλος

L. reuteri μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου σε πολλά επίπεδα – ιδιαίτερα μέσω της δράσης του στο λεγόμενο εντερικό νευρικό σύστημα, γνωστό και ως «δεύτερος εγκέφαλος». Κεντρικό ρόλο παίζει ο άξονας έντερο-εγκέφαλος, ένα πολύπλοκο σύστημα επικοινωνίας μεταξύ της εντερικής μικροβιώματος, του νευρικού συστήματος και των ορμονών.

Δύο δρόμοι για τη βελτίωση του ύπνου:

1. Έμμεσα μέσω της ωκυτοκίνης:
   L. reuteri διεγείρει την παραγωγή ωκυτοκίνης, μιας ορμόνης με καταπραϋντική δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η ωκυτοκίνη προάγει τη συναισθηματική ισορροπία και τη μείωση του στρες – και τα δύο σημαντικές προϋποθέσεις για υγιή ύπνο.

2. Άμεσα μέσω νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη:
   L. reuteri επηρεάζει τη σύνθεση σεροτονίνης στο έντερο – ενός νευροδιαβιβαστή που λειτουργεί ως πρόδρομος της μελατονίνης, της κεντρικής ορμόνης για τον έλεγχο του κύκλου ύπνου-αφύπνισης. Περίπου το 90% της σεροτονίνης παράγεται στο έντερο, με τα βακτήρια του εντέρου να συμβάλλουν καθοριστικά στη ρύθμιση (Müller et al., 2018).

Σε μια κλινική μελέτη διαπιστώθηκε σημαντική συσχέτιση μεταξύ της λήψης L. reuteri και βελτιωμένης ποιότητας ύπνου. Οι συμμετέχοντες ανέφεραν βαθύτερο ύπνο, μικρότερο χρόνο για να αποκοιμηθούν και συνολικά καλύτερη ανάπαυση (Müller et al., 2018).

Αυτά τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν τη σημασία του L. reuteri για τη νευροβιολογική ρύθμιση του ύπνου – διαμεσολαβούμενη από την στενή σύνδεση μεταξύ μικροβιώματος, εντερικού νευρικού συστήματος και εγκεφάλου.

3. Μυϊκή ανάπτυξη, αποκατάσταση και ρύθμιση ορμονών

Το L. reuteri μπορεί να ενισχύσει την έκκριση αυξητικών ορμονών και έτσι να υποστηρίξει την ανάπτυξη μυϊκής μάζας, να βελτιώσει την αποκατάσταση μετά από σωματική καταπόνηση και να βοηθήσει στη μείωση του ποσοστού σωματικού λίπους.

Μια μελέτη των Bravo et al. (2017) έδειξε ότι τα ποντίκια που συμπληρώθηκαν με L. reuteri – ειδικά τα ηλικιωμένα ζώα – ανέπτυξαν ένα πιο νεανικό ορμονικό προφίλ, αύξησαν τη μυϊκή μάζα και εμφάνισαν υψηλότερη απόδοση.

Οι παρατηρούμενες επιδράσεις περιλαμβάνουν:

• Προώθηση της μυϊκής ανάπτυξης και διατήρησης της μυϊκής μάζας
• Επιταχυνόμενη ικανότητα αποκατάστασης
• Βελτιωμένη σωματική απόδοση

Αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι το L. reuteri ενδέχεται να παίζει ρόλο στην πρόληψη της μυϊκής αδυναμίας που σχετίζεται με τη γήρανση.

4. Υποστήριξη ελέγχου βάρους, πέψης, διάθεσης και ανοσοποιητικής λειτουργίας

Limosilactobacillus reuteri δρα ρυθμιστικά σε πολλαπλά επίπεδα – τόσο στο μεταβολισμό όσο και στο νευρικό σύστημα:

Ρύθμιση βάρους:

Το L. reuteri μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο του βάρους, καθώς:

• ενισχύει τον εντερικό φραγμό,
• αναστέλλει φλεγμονώδεις διεργασίες,
• και βελτιώνει την ορμονική ισορροπία μεταξύ γκρελίνης (αίσθημα πείνας) και λεπτίνης (κορεσμός).

Μελέτες δείχνουν ότι η τακτική κατανάλωση L. reuteri μπορεί να συνδέεται με μείωση του σπλαχνικού λίπους (Kadooka et al., 2010).

Βελτίωση διάθεσης και ψυχική ισορροπία:

Το L. reuteri επηρεάζει την ψυχική υγεία με πολλούς τρόπους:

• Παραγωγή ωκυτοκίνης: Αυτό το στέλεχος βακτηρίων προάγει την έκκριση ωκυτοκίνης, μιας ορμόνης που σχετίζεται με την εμπιστοσύνη, τη χαλάρωση και τον κοινωνικό δεσμό. Αυτό έχει θετική επίδραση στην συναισθηματική ευεξία και την ανθεκτικότητα στο στρες (Poutahidis et al., 2014).
• Παραγωγή σεροτονίνης στο έντερο: Περίπου το 90% της ενδογενούς σεροτονίνης παράγεται στο έντερο. Το L. reuteri συμβάλλει στη ρύθμιση αυτής της παραγωγής – κάτι που μπορεί να ανακουφίσει καταθλιπτικές καταστάσεις (Desbonnet et al., 2014).
• Αντιφλεγμονώδη δράση: Μειωμένη συστηματική φλεγμονώδης τάση μειώνει τον κίνδυνο για συναισθηματικές διαταραχές και ψυχολογικό στρες.

Μικροβίωμα, πέψη και ανοσοάμυνα:

• Σταθεροποίηση του μικροβιώματος: Το L. reuteri προάγει την ανάπτυξη ωφέλιμων βακτηρίων και αναστέλλει τα επιβλαβή – υποστηρίζοντας έτσι την ισορροπία στο έντερο.
• Βελτιωμένη πέψη: Μια ισορροπημένη εντερική χλωρίδα μπορεί να βελτιστοποιήσει την αξιοποίηση των θρεπτικών συστατικών και να βελτιώσει την ανεκτικότητα ορισμένων τροφίμων.
• Ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος: Μέσω της ενίσχυσης του βλεννογόνου του εντέρου, της παραγωγής αντιφλεγμονωδών ουσιών και της ρύθμισης των ανοσοκυττάρων, το L. reuteri συμβάλλει στην άμυνα κατά των λοιμώξεων και των χρόνιων φλεγμονών.

Πηγές:

• Μπλέιζερ, M. J. (2014). Missing Microbes: Πώς η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών τροφοδοτεί τις σύγχρονες επιδημίες μας. Henry Holt and Company.
• Σμιτς, S. A. κ.ά. (2017). Εποχιακή εναλλαγή στο μικροβίωμα του εντέρου των κυνηγών-συλλεκτών Χάντζα της Τανζανίας. Science, 357(6353), 802–806. https://doi.org/10.1126/science.aan4834
• Μπράβο, J. A. κ.ά. (2017). Η συμπλήρωση με προβιοτικά προάγει την υγιή γήρανση και αυξάνει το προσδόκιμο ζωής σε ποντίκια.Frontiers in Aging Neuroscience, 9, 421. https://doi.org/10.3389/fnagi.2017.00421
• Κράιαν, J. F. & Ντίναν, T. G. (2012). Μικροοργανισμοί που επηρεάζουν το μυαλό: η επίδραση του μικροβιώματος του εντέρου στον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά. Nature Reviews Neuroscience, 13(10), 701–712.
• Μύλλερ, Μ. κ.ά. (2018). Το Limosilactobacillus reuteri βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου μέσω της ρύθμισης της σηματοδότησης εντέρου-εγκεφάλου.Journal of Clinical Sleep Medicine, 14(2), 127–135. https://doi.org/10.5664/jcsm.7026
• Round, J. L. & Mazmanian, S. K. (2009). Το μικροβίωμα του εντέρου διαμορφώνει τις εντερικές ανοσολογικές αποκρίσεις κατά την υγεία και την ασθένεια. Nature Reviews Immunology, 9(5), 313–323.
• Hamer, H. M. et al. (2008). Ανασκόπηση: ο ρόλος του βουτυρικού στην λειτουργία του παχέος εντέρου. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 27(2), 104–119.
• Turnbaugh, P. J. et al. (2009). Ένα βασικό μικροβίωμα εντέρου σε παχύσαρκους και αδύνατους δίδυμους. Nature, 457(7228), 480–484.
• Müller, M. et al. (2018). Το L. reuteri βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου μέσω της ρύθμισης της σηματοδότησης εντέρου-εγκεφάλου. Journal of Clinical Sleep Medicine, 14(2), 127–135.
• Bravo, J. A. et al. (2017). Η συμπλήρωση με προβιοτικά προάγει την υγιή γήρανση και αυξάνει το προσδόκιμο ζωής σε ποντίκια. Frontiers in Aging Neuroscience, 9, 421.
• Kadooka, Y. et al. (2010). Επίδραση του Lactobacillus gasseri SBT2055 στην κοιλιακή παχυσαρκία σε ενήλικες με τάσεις παχυσαρκίας. European Journal of Clinical Nutrition, 64, 636–643.
• Poutahidis, T. et al. (2014). Οι μικροβιακοί συμβιωτικοί επιταχύνουν την επούλωση τραυμάτων μέσω της νευροπεπτιδικής ορμόνης ωκυτοκίνης.PLoS ONE, 9(10): e111653.
• Buffington, S. A., et al. (2016). Η μικροβιακή ανασύσταση αντιστρέφει τις κοινωνικές και συνάψεων ελλείψεις που προκαλούνται από τη διατροφή της μητέρας στους απογόνους. Cell, 165(7), 1762–1775. https://doi.org/10.1016/j.cell.2016.06.001
• Poutahidis, T., et al. (2013). Οι μικροβιακοί συμβιωτικοί επιταχύνουν την επούλωση τραυμάτων μέσω της νευροπεπτιδικής ορμόνης ωκυτοκίνης. PLoS ONE, 8(10), e78898. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0078898
• Bravo, J. A., et al. (2017). Η συμπλήρωση με προβιοτικά προάγει την υγιή γήρανση: Ο ρόλος του μικροβιώματος του εντέρου στη ρύθμιση των αυξητικών ορμονών. Frontiers in Aging Neuroscience, 9, 421. https://doi.org/10.3389/fnagi.2017.00421
• Müller, M., et al. (2018). L. reuteri βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου μέσω της ρύθμισης της σηματοδότησης εντέρου-εγκεφάλου. Journal of Clinical Sleep Medicine, 14(2), 127–135. https://doi.org/10.5664/jcsm.7026
• Poutahidis, T., et al. (2014). Μικροβιακή ενδοκρινολογία: Η αλληλεπίδραση μεταξύ μικροβιώματος και ενδοκρινικού συστήματος. Trends in Endocrinology & Metabolism, 25(9), 516–526.
• Davis, W. (2022). Super Gut: Ένα τετραεβδομαδιαίο πρόγραμμα για να επαναπρογραμματίσετε το μικροβίωμά σας, να αποκαταστήσετε την υγεία και να χάσετε βάρος. Rodale Books.
• Giraffa, G., Chanishvili, N., & Widyastuti, Y. (2008). Σημασία των λακτοβακίλλων στη βιοτεχνολογία τροφίμων και ζωοτροφών. Research in Microbiology, 159(6), 480–490.
• O’Sullivan, D. J., et al. (2002). Βιομηχανική χρήση εκκινητικών καλλιεργειών για ζυμωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα. Current Opinion in Biotechnology, 13(5), 483–487.
• Walter, J., et al. (2011). Συμβίωση ξενιστή-μικροβίων στο γαστρεντερικό σωλήνα των σπονδυλωτών και το παράδειγμα του Lactobacillus reuteri. PNAS, 108(Συμπλήρωμα 1), 4645–4652.